بررسی ساختارهای تکتونیکی شمال گسل تبریز- زنجان

آذربایجان ایران، ناحیه ای در شمال باختر ایران است که از دگرشکلی و لرزه خیزی شدیدی برخوردار بوده و بین دو کوهزاد بزرگ قفقاز در شمال و زاگرس در جنوب قرار گرفته است. بسیاری از گسله های عمده و بزرگ از جمله گسل شمال تبریز، گسل آناتولی شمالی، گسل آناتولی جنوبی، گسل جوان اصلی (زاگرس) در باختر آذربایجان غربی این ناحیه میرا می شوند (jackson, 1992, hessami, 2003, …). در این مطالعه محدوده شمال باختر ایران در شمال گسل تبریز (تا محدوده شهر میانه)، یعنی محدوده استان های آذربایجان خاوری و اردبیل مورد بررسی ساختاری قرار می گیرد. در این تحقیق، ساختارهای محدوده یاد شده در ارتباط با سوگیری تنش ها و با هدف چگونگی ارتباط آنها با زمین ساخت امروزی آذربایجان و نهایتا وضعیت تکتونیک این محدوده مورد کنکاش قرار گرفته است. بررسی چین ها و گسل های این منطقه با استفاده ازداده های سنجش از دور، گسترش و شاخص های ساختاری این ساختارها را مشخص نموده است. و با مقایسه این نتایج با سیستم های تنش زمین ساخت ناحیه، ارتباط آنها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد در آذربایجان دو سیستم تنش فشاری، یکی با روند ne-sw و دیگری با روند nw-se عمل می کند. سیستم تنش اول موجب گسترش و توسعه سه پیکره زمین ساختی با روند تقریبی e-w بصورت سفره های ارسباران، اهر و بزقوش بطور غالب گردیده است که راندگی های بوجود آورنده این پیکره ها عمدتا در عمق زمین قابل بررسی هستند. اما سیستم دوم، باعث تشکیل و تکامل راندگی های با امتداد n-s در این ناحیه شده است که طول کوتاهی دارند و بصورت انباشته و در سطح گسترش دارند. راندگی سیستم های رانده یاد شده با روند تقریبی e-w در بین گسل های امتدادلغزی صورت می گیرد (که مکانیسم گسل های پارگی را داشته) و اغلب دارای روندهای شمالی– جنوبی و شمال-خاوری- جنوب باختری هستند. عملکرد رانده شدگی مابین این گسل ها احتمالا باعث توسعه گسل های امتدادلغز (e-w) با مکانیسم پارگی می گردد. مقایسه ساختارهای چین و گسل خورده در آذربایجان خاوری با سوگیری تنش های امروزی nw-se) و (ne-sw انطباق قابل قبولی داشته و توسعه ساختارهای مذکور را، متاثر از این تنش ها نشان می دهد.